احکام تأسیسی

احکام تأسیسی یا ابتدایی، در مقابل احکام امضائی، آن دسته از احکامی است که برای نخستین بار و بدون آنکه سابقه‌ای پیش از اسلام داشته باشد در شریعت اسلامی جعل شده است. تأسیس از ریشه «اسس» به معنای بنیان نهادن است.

درباره حکم تأسیسی و حکم امضایی بحث روشنی در منابع فقهی وجود ندارد و این دو عنوان با بیان مصداق‌هایی شناخته می‌شوند. بسیاری از احکام پنج‌گانه تکلیفی همچون نماز، روزه و ارث و نیز احکام کیفری، همچون قطع انگشتان دست دزد از جمله احکام تأسیسی به حساب می‎آیند.

پانویس

↑ حداد عادل، دانشنامه جهان اسلام، ۱۳۸۸ش، ج ۶، ص۲۸۶.
↑ جمعی از محققان، فرهنگ‌نامه اصول فقه، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۱۰۴؛ محقق داماد یزدی، قواعد فقه، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۶.
↑ ابن منظور، لسان العرب، دارالفکر، ج۶، ص۶.
↑ مکارم شیرازی، دائرة المعارف فقه مقارن،۱۴۲۷ق، ج۱، ص۵۶۱.
↑ هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه فارسی، موسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامی، ج۳، ص۳۵۴.

جستارهای وابسته

احکام امضایی

منابع

ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دارالفکر، بی‎تا.
حداد عادل، غلامعلی، دانشنامه جهان اسلام، تهران، موسسه دایرةالمعارف اسلامی، ۱۳۸۸ش.
جمعی از محققان، فرهنگ‌نامه اصول فقه، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ۱۳۸۹ش.
محقق داماد یزدی، سید مصطفی، قواعد فقه، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی‌، ۱۴۰۶ق.
مکارم شیرازی، ناصر، دائرة المعارف فقه مقارن، قم، مدرسه الامام علی بن ابی طالب(ع)، ۱۴۲۷ق.
هاشمی شاهرودی، سیدمحمود، فرهنگ فقه فارسی، قم، موسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامی، بی‎تا.

[1] حداد عادل، دانشنامه جهان اسلام، ۱۳۸۸ش، ج ۶، ص۲۸۶.

[2] جمعی از محققان، فرهنگ‌نامه اصول فقه، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۱۰۴؛ محقق داماد یزدی، قواعد فقه، ۱۴۰۶ق، ج۱، ص۶.

[3] ابن منظور، لسان العرب، دارالفکر، ج۶، ص۶.

[4] مکارم شیرازی، دائرة المعارف فقه مقارن،۱۴۲۷ق، ج۱، ص۵۶۱.

[5] هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه فارسی، موسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامی، ج۳، ص۳۵۴.

اصطلاحات فقهی
اجتهاد و تقلید	فقه فتوایی • فقه استدلالی • تکلیف • تقلید • اجتهاد • مجتهد • فقیه جامع‌الشرائط • مرجع تقلید • فتوا • اعلمیت • بلوغ • احتیاط واجب • احتیاط مستحب • احتیاط • حاکم شرع
احکام تکلیفی	واجب • واجب عینی • واجب کفایی • حرام • مستحب • مکروه • واجب تعیینی • واجب تخییری
قواعد	قاعده صحت • قاعده فراغ • قاعده حیازت • قاعده طهارت • قاعده حلیت • قاعده تسامح در ادله سنن • قاعده نفی سبیل • قاعده لاضرر • قاعده الزام • قاعده اضطرار • قاعده جب • قاعده درأ
سایر	تقیه • منطقة الفراغ • ولایت فقیه • قیاس • احکام عملی • احکام وضعی • احکام ثانویه • احکام شرعی • ضروری دین • ضروری مذهب • جاهل قاصر • جاهل مقصر • آیات الاحکام • فهرست آیات الاحکام • ابواب فقه • احکام تأسیسی • احکام امضائی • مسائل مستحدثه • اجماع • اجماع محصل • اجماع منقول • احکام اولیه • فریضه • فقه سیاسی • اسیر • فقه مقارن • معاملات • اجتهاد در مقابل نص • اداء و قضاء • درهم شرعی • دینار شرعی • مباهته • کنیز • ما فی الذمه • اکراه • شارع